Beginnen¶

Dit hoofdstuk geeft een snel overzicht van de installatie van QGIS, voorbeeld data die gedownload kan worden van de QGIS web pagina en een eerste simpele GIS-sessie waarbij raster en vector kaartlagen zichtbaar worden gemaakt.

Installatie¶

Het installeren van QGIS is eenvoudig. Er zijn standaard installatiepakketten beschikbaar voor MS Windows en Mac OS X. Voor GNU/Linux distributies bestaan er zogenaamde binary packages (rpm and deb) of software repositories die toegevoegd kunnen worden aan de installatie manager waarna QGIS gedownload en geïnstalleerd kan worden. De laatste informatie over binary packages is beschibaar op de QGIS website onder http://download.qgis.org.

Installatie vanuit broncode¶

Wanneer je QGIS vanuit de broncode wilt opbouwen zie de installatie instructies. Deze worden gedistribueerd met de QGIS broncode in een bestand met de naam ‘INSTALL’. Deze is ook online beschikbaar zie http://htmlpreview.github.io/?https://raw.github.com/qgis/QGIS/master/doc/INSTALL.html

Installatie op een extern medium¶

Het is mogelijk om QGIS op een USB stick of een ander extern medium te zetten met plugins, persoonlijke instellingen en data. Dit kan door gebruik te maken van de --configpath optie als extra opstart argument mee te geven die het standaardpad overschrijft (bijv. ~/.qgis2 onder linux) die gebruikt word voor de gebruikersconfiguratie en instellingen (QSettings gebruikt dan nl. dit pad), zie ook Systeem Menu.

Voorbeeld Data¶

De gebruikershandleiding bevat voorbeelden die gebaseerd zijn op de QGIS voorbeeld dataset.

Het installatiepakket voor Windows, bevat de optie om ook de QGIS voorbeeld dataset te downloaden. Wanneer die optie wordt aangevinkt, zal de data worden gedownload en geplaatst onder Mijn Documenten in een folder genaamd GIS Database. Je kunt uiteraard de Windows Explorer gebruiken om deze folder ergens anders neer te zetten. Wanneer je de optie niet hebt aangevinkt om de voorbeeld database te downloaden tijdens de installie van QGIS, kan men:

GIS data gebruiken die je al hebt
De voorbeeld dataset downloaden van http://download.osgeo.org/qgis/data/qgis_sample_data.zip
De QGIS installatie verwijderen en opnieuw installeren, maar deze keer met de data download optie aangevinkt (maar doe dit alleen wanneer je problemen had met de voorgaande keuzes)

Voor GNU/Linux en Mac OS X is de voorbeeld dataset nog niet beschikbaar via rpm, deb of dmg packages. Download de voorbeeld dataset door het gecomprimeerd bestand qgis_sample_data als ZIP archief van http://download.osgeo.org/qgis/data/qgis_sample_data.zip en pak deze vervolgens uit met unzip op jouw systeem.

De Alaska dataset bevat de GIS data die is gebruikt in de voorbeelden en in de screenshots van de gebruikershandleiding en bevat ook een kleine GRASS database. De gebruikte projectie voor de QGIS voorbeeld dataset is Alaska Albers Equal Area met als lengte-eenheid de Engelse lengtemaat feet (1 ft=0.305 m). De EPSG code is 2964.

PROJCS["Albers Equal Area",
GEOGCS["NAD27",
DATUM["North_American_Datum_1927",
SPHEROID["Clarke 1866",6378206.4,294.978698213898,
AUTHORITY["EPSG","7008"]],
TOWGS84[-3,142,183,0,0,0,0],
AUTHORITY["EPSG","6267"]],
PRIMEM["Greenwich",0,
AUTHORITY["EPSG","8901"]],
UNIT["degree",0.0174532925199433,
AUTHORITY["EPSG","9108"]],
AUTHORITY["EPSG","4267"]],
PROJECTION["Albers_Conic_Equal_Area"],
PARAMETER["standard_parallel_1",55],
PARAMETER["standard_parallel_2",65],
PARAMETER["latitude_of_center",50],
PARAMETER["longitude_of_center",-154],
PARAMETER["false_easting",0],
PARAMETER["false_northing",0],
UNIT["us_survey_feet",0.3048006096012192]]

Wanneer je QGIS wilt gebruiken als de grafische gebruikersinterface om te werken met GRASS databases, kun je ook voorbeeldgegevens vinden (Spearfish en South Dakota) op de officiële GRASS GIS website http://grass.osgeo.org/download/sample-data/.

Voorbeeld Sessie¶

Nu QGIS is geïnstalleerd en je beschikt over voorbeeldgegevens, kunnen we het gebruik van QGIS demonstreren via een eenvoudige sessie. We zullen kaartgegevens in raster- en vectorformaat laden en zichtbaar maken. We gebruiken daarvoor de landcover raster laag, qgis_sample_data/raster/landcover.img en de vectorlaag lakes, qgis_sample_data/gml/lakes.gml.

Start QGIS¶

Start QGIS door “QGIS” in te typen op de commando regel, of door deze te starten vanuit het Applicaties menu.
Start QGIS vanuit het Start menu of vanuit de snelkoppeling op je bureaublad of door te dubbelklikken op een QGIS project.
Dubbelklik op het icoontje van QGIS in de Applicatie folder.

Laad een raster- en vectorkaart uit de voorbeeld dataset¶

Klik op het icoon ^{Rasterlaag Toevoegen}.
Blader naar de folder qgis_sample_data/raster/, selecteer het ERDAS Img bestand landcover.img en klik op [Open].
If the file is not listed, check if the Files of type combo box at the bottom of the dialog is set on the right type, in this case “Erdas Imagine Images (*.img, *.IMG)”.
Klik vervolgens op het icoon ^{Vectorlaag Toevoegen}.
De Bestand dient te worden geselecteerd als Databron in de dialoog Vectorlaag toevoegen. Klik op de knop [Bladeren] om het vectorbestand te selecteren.
Browse to the folder qgis_sample_data/gml/, select ‘Geography Markup Language [GML] [OGR] (.gml,.GML)’ from the Files of type combo box, then select the GML file lakes.gml and click [Open]. In the Add vector layer dialog, click [OK].
Zoom een beetje in op een gebied met enkele meren.
Dubbelklik op de kaartlaag lakes in het lagen panel aan de linkerkant, om de dialoog Eigenschappen te openen.
Selecteer het tabblad Stijl en selecteer blauw als vulkleur.
Selecteer het menu Labels en vink de optie Label deze laag met aan. Kies als Veld te gebruiken voor labels, het veld “NAMES”.
Om de leesbaarheid van de labels te vergroten, kun je er een witte buffer omheen laten tekenen. Klik op “Buffer” in de lijst aan de linkerzijde en vink vervolgens de optie Labels met buffer en kies 3 als waarde voor Grootte van buffer.
Klik op [Apply], en controleer of het resultaat er goed uitziet, klik tenslotte op [OK].

U ziet hoe eenvoudig het is om Raster en Vector gegevens te tonen in QGIS. Laten we verder gaan om meer te leren over de beschikbare functionaliteit, eigenschappen en mogelijke instellingen en hoe deze te gebruiken.

Het starten en afsluiten van QGIS¶

In Voorbeeld Sessie heb je geleerd hoe je QGIS kunt starten. Dit komt nogmaals aan bod en we zullen ook laten zien dat QGIS opgestart kan worden met extra opties op de opdrachtregel.

Er vanuitgaande dat het pad naar QGIS is opgenomen in PATH, kun je QGIS opstarten door qgis op de opdrachtregel in te typen of door te dubbelklikken op de snelkoppeling naar de QGIS applicatie op het bureaublad of in het applicatiemenu.
Start QGIS vanuit het Start menu of vanuit de snelkoppeling op je bureaublad of door te dubbelklikken op een QGIS project.
Dubbelklik op het icoon van QGIS in je Applicatie folder. Wanneer je QGIS wilt opstarten vanuit een terminal-venster, start deze dan op met: /pad-naar-installatie-executable/Contents/MacOS/Qgis.

Om QGIS af te sluiten, klic in het menu Bestand QGIS ‣ Afsluiten Om QGIS af te sluiten, of gebruik de toetsencombinatie Ctrl+Q.

Commando Regel Opties¶

QGIS ondersteund een aantal opties die meegegeven kunnen worden wanneer deze gestart worden vanaf de opdrachtregel. Om een lijst van argumenten te zien die je op de opdrachtregel mee kunt geven gebruik geef qgis --help op de opdrachtregel. Het te gebruikte statement voor QGIS en het resultaat is hieronder weergegeven:

qgis --help
QGIS - 2.2.0-Valmiera 'Valmiera' (exported)
QGIS is a user friendly Open Source Geographic Information System.
Usage: qgis [OPTION] [FILE]
options:
 [--snapshot filename]           emit snapshot of loaded datasets to given file
 [--width width]                 width of snapshot to emit
 [--height height]               height of snapshot to emit
 [--lang language]               use language for interface text
 [--project projectfile]         load the given QGIS project
 [--extent xmin,ymin,xmax,ymax]  set initial map extent
 [--nologo]                      hide splash screen
 [--noplugins]                   don't restore plugins on startup
 [--nocustomization]             don't apply GUI customization
 [--customizationfile]           use the given ini file as GUI customization
 [--optionspath path]            use the given QSettings path
 [--configpath path]             use the given path for all user configuration
 [--code path]                   run the given python file on load
 [--help]                        this text

 FILES:
       Files specified on the command line can include rasters,
       vectors, and QGIS project files (.qgs):
       1. Rasters - Supported formats include GeoTiff, DEM
          and others supported by GDAL
       2. Vectors - Supported formats include ESRI Shapefiles
          and others supported by OGR and PostgreSQL layers using
          the PostGIS extension

Tip

Voorbeeld gebruik argumenten opdrachtregel

Je kunt QGIS starten door één of meerdere gegevensbestanden te geven op de opdrachtregel. Bijvoorbeeld wanneer je je in de folder qgis_sample_data bevindt kun je QGIS starten en tegelijkertijd een raster en een vectorbestand openen tijdens het opstarten met de volgende opdracht: qgis ./raster/landcover.img ./gml/lakes.gml

Opdrachtregel optie –-snapshot

Deze optie geeft de mogelijkheid om een shapshot (een plaatje) te schieten in PNG formaat van de huidige view. Dit is een handige optie wanneer je heel veel projecten hebt en je snel snapshots wilt aanmaken van de projecten.

Standaard genereerd deze een PNG bestand met een resolutie van 800x600 pixels. Dit kan worden aangepast door de opties --width en --height mee te geven op de opdrachtregel. Een bestandsnaam kan worden meegegeven achter --snapshot.

Opdrachtregel optie –-lang

Gebaseerd op de ingestelde standaard taal van je systeem zal QGIS opstarten in die taal. Wanneer je echter toch QGIS in een andere taal wilt opstarten dan kun je dit doen door een taalcode mee te geven bijvoorbeeld: --lang=it start QGIS in het italiaans. Een lijst van de huidige ondersteunde talen met taalcode en status is gegeven op http://hub.qgis.org/wiki/quantum-gis/GUI_Translation_Progress.

Opdrachtregel optie –-project

Het opstarten van QGIS met een bestaand projectbestand is ook mogelijk. Voeg aan de opdrachtregel de optie --project gevolgd door het QGIS project bestand waarmee je QGIS wilt openen.

Opdrachtregel optie –-extent

Met deze optie kun je precies het geografische gebied aangeven dat je direct na het opstarten in beeld wilt zien. De volgende coördinaten van de linker benedenhoek en de rechter bovenhoek dienen, gescheiden door een komma, als volgt ingegeven te worden:

--extent xmin,ymin,xmax,ymax

Opdrachtregel optie --nologo

Hiermee start je QGIS op zonder het eerste intro scherm van QGIS te zien.

Opdrachtregel optie --noplugins

Wanneer het opstarten problemen geeft en je denkt dat dit veroorzaakt wordt door plugins, kun je deze optie meegeven zodat de plugins niet direct worden bijgeladen tijdens het opstarten. De plugins zullen nadien wel beschikbaar zijn vanuit de Plugins Manager.

Opdrachtregel optie --customizationfile

Met deze opdrachtregel optie, kun je een GUI aanpassingen bestand opgeven die wordt toegepast tijdens het opstarten.

Opdrachtregel optie --nocustomization

Met deze opdrachtregel optie zullen bestaande GUI aanpassingen niet worden toegepast tijdens het opstarten.

Opdrachtregel optie --optionspath

You can have multiple configurations and decide which one to use when starting QGIS with this option. See Opties to confirm where the operating system saves the settings files. Presently, there is no way to specify a file to write settings to; therefore, you can create a copy of the original settings file and rename it.

Opdrachtregel optie --configpath

Deze optie lijkt sterk op voorgaande optie, maar daarbij wordt ook het standaard pad /.qgis overschreven voor de voorkeursinstellingen van QGIS en dwingt QSettings om in plaats daarvan gegeven folder te gebruiken. Gebruik van deze optie geeft gebruikers de mogelijkheid om de QGIS installatie met alle plugins en instellingen op een USB-stick te zetten en van daaruit op te starten.

Projecten¶

De staat van een QGIS sessie wordt beschouwd als een project. QGIS werkt met één project tegelijkertijd. Instellingen kunnen betrekking hebben op het project, maar ook standaardinstellingen betreffen voor nieuwe projecten (zie Opties). QGIS kan de huidige staat opslaan in een project bestand met de menu opties Project ‣ Opslaan of Project ‣ Opslaan als....

Laad een opgeslagen project in de huidige QGIS sessie met Project ‣ Open ..., Project ‣ Nieuw van template of Project ‣ Open Recent ‣.

Wanneer je de huidige sessie wilt opschonen en met een nieuwe wilt beginnen, kies Project ‣ Nieuw. Beide menu opties zullen met de vraag komen of je de laatste wijzigingen wilt opslaan, wanneer er wijzigingen zijn geweest sinds de laatste keer dat je het project hebt opgeslagen of geopend.

De informatie die wordt opgeslagen in een projectbestand zijn:

De toegevoegde kaartlagen
De eigenschappen van elke laag, inclusief symbologie
Gebruikte coordinatensysteem voor het kaartbeeld
De grootte en inhoud van de kaart zoals je deze het laatst zag

Het projectbestand wordt opgeslagen in XML formaat, wat een formaat is dat men ook buiten QGIS eenvoudig kan bewerken, maar dan moet je wel voorzichtig zijn met wijzigingen. De opbouw van het XML bestand is gewijzigd met het uitkomen van nieuwe versies van QGIS. De kans is groot dat delen van oudere projectbestanden op een gegeven moment niet meer goed functioneren. Om hiervan op de hoogte te worden gehouden kan men in het tabblad Algemeen tab under Instellingen ‣ Opties het volgende aanvinken:

Geef een waarschuwing om project en gewijzigde gegevens op te slaan indien nodig
geef een waarschuwing bij het openen van een projectfile uit een oudere versie van QGIS

Wanneer je een project opstaat in QGIS 2.2 zal er nu automatisch een backup worden gemaakt van het projectbestand.

Eindproducten¶

Er zijn verschillende manieren om eindproducten te maken vanuit je QGIS sessie. We hebben al een manier besproken in Projecten opslaan als een project bestand. Hier is een voorbeeld van andere manieren om eindproducten te genereren:

Menu optie Project ‣ ^{Opslaan als afbeelding...} opent een bestandsdialoog waarmee je de naam, het pad en een afbeeldingstype (PNG of JPG formaat) kunt selecteren waarmee deze wordt opgslagen. Er wordt automatisch een world file toegevoegd, met de extensie PNGW of JPGW in dezelfde folder, die de afbeelding een goede georeferentie meegeven.
Via menu Project ‣ DXF Export ... opent een dialoog waarin je de ‘Symbologie modus’, de ‘Symbologie schaal’ en de vectorlagen die je wilt exporteren naar DXF.
Menu optie:menuselection:Project –> Nieuwe Print Layouter opent een nieuw scherm waarmee je een nieuwe kaartlayout kunt maken waarin het kaartbeeld kan worden verwerkt om deze vervolgens af te drukken (zie Printvormgeving).